Aardige analyse, met grimmige ondertoon, van het fenomeen ‘complotdenken’ (1). De schrijver van het boek ‘Waarheidszoekers’, Cees Zweistra, onderscheidt het huidige complotdenken (‘Politici vormen een satanisch pedofielennetwerk’, ‘de machtigen der aarde zijn hagedisachtigen in mensengedaante’, etc, etc.) van het eerdere, ‘klassieke’ complotdenken (rond 9/11, bij moord op Kennedy, etc).
Het klassieke complotdenken kan een kritische functie vervullen, en dwingen tot het openbaar maken van documenten, bijvoorbeeld. Het huidige complotdenken is volkomen losgezongen van de werkelijkheid: het verwijst naar geen enkele werkelijke gebeurtenis.
Het legt ‘een verlies aan zingeving en sociale vervreemding’ bloot. ‘Het huidige complotdenken is een zelfgerichte en via technologie vormgegeven verhouding tot een absurd gemaakt bestaan.’
In het creëren van een eigen werkelijkheid speelt techniek een belangrijke rol. De complotdenker ‘sticht een nieuwe onlinewereld waarin hijzelf alle macht heeft’. ‘Ze vormen de waarheid naar hun beeld en gelijkenis’, en zijn niet geïnteresseerd in onderzoek dat die eigen waarheid zou kunnen weerleggen. Kortom, zij zijn geen waarheidszoekers meer.
Vraag die blijft hangen: zijn complotdenkers ‘slecht’? – zoals Zweistra beweert (1). Hanteren zij een ‘wapen van het kwaad’? Is hen ‘kwaadaardigheid’ aan te rekenen?
Veel hangt af, uiteraard, van wat je onder ‘slecht/kwaad’ verstaat. Een gangbare invulling (zoals uitgewerkt door Hannah Arendt) is: willens en wetens ingaan tegen morele regels. (2) Is dat wat complotdenkers doen? Of hanteren zij wellicht andere morele regels, passend binnen hun eigen, zelfgecreëerde werkelijkheid?
Noten:
.1) Artikel in Trouw, dd 25 september 2021: Filosoof Cees Zweistra schreef een boek over complotdenkers: Ze zijn niet gek, ze zijn niet dom. Ze zijn slecht
.2) Zie o.a.: Klaas Rozemond, Het menselijke kwaad. Hannah Arendt, Adolf Eichmann en het oordelen over het kwaad (2020, Boom)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten